Dende logo, hai xente á que os días de chuvia non lles chega ben o osíxeno ós miolos. Iste apirolado baixaba de Progreso cara á Praza de Abastos cando subía eu. Nin xiquera me fixei na marca do coche, igual un cherokee, só sei que había ringleira e o último, que pilotaba un todoterreo verde, inclinouse cara á fiestra do copiloto. Nise momento, cos meus graos de febre e a miña inxenuidade, pensei que ía preguntarme algún enderezo. Pero non, abriu a fiestriña dereita e dixo "Los etarras son unos hijos de putas". E repetiumo, coa mesma sintaxe, catro ou cinco veces, inda que á terceira, cando por fin escoitei o que dicía, lle contestara "Serán". A todo isto, sen saber moi ben de qué ía o conto, que tolos hainos por tódalas partes.
Seguín camiño e só foi cando levaba cruzado a rúa e andados uns cantos metros que me decatei: todo era debido á miña pucha. O elemento tradicional das nosas xentes, por desgracia en franca decadencia, fixera que aquil cerebro de miñouva me confundira cun basko e, polo tanto, seguindo o seu proceso mental de berberecho retardado, cun etarra.
Sumémoslle o que medio oíra na radio mentres xantaba -non tiven tempo de ver o telexornal, ocupado como estaba con cousas nosas, dos perigosos separatistas galegos-, do tiroteo dun empresario en Euskal Herria, e xa temos o afán de linchamento montado.
Non sei por qué, pero co detalle lembroume a canción que se me veu á cabeza cando onte souben que o luns morrera Mikel Laboa, "Txoria txori" (O paxaro é paxaro):
"Hegoak ebaki banizkio
nerea izango zen,
ez zuen aldegingo.
Bainan honela,
ez zen gehiago txoria izango,
eta nik...
txoria nuen maite."
(Se lle cortar as ás
tería sido meu,
non escaparía.
Mais esí,
tería deixado de ser paxaro.
E eu...
o que quería era o paxaro.)
