Azoutacristos

O outro domingo, primeira feira, o 24, fúmoslle á excursión do Horacio. Estaba máis ilusionado ca un neno nunha xoguetería porque por fin ía ver o castro de Santa Lucía e a súa contorna. Algún día, despois de oírlle a outros o que il comentaba do devandito castro, fíxenme unha teoría de se non sería o seu nome orixinal o Arcabria "siue et aliam villam in territorio Castelle in ripa Minei, que est inter Laias et Castrello", entendendo Castrelo como o núcleo hoxe chamado Santa María. As distancias coinciden.

Ben, non acabamos de chegar á croa por un accidente desgrazado no lugar onde menos cabía pensar que se producise, mais polo camiño vimos abrigos prehistóricos impresionantes, penedos inscritos, ribeiras de regatos e cachoeiras, vistas espectaculares do val do Miño, co cal a andaina pagou a pena de sobras.

E lembreime agora da andaina porque estou a ler, horas eran, que van case cinco anos que o merquei, a Viaxe a Galiza que fixo Sarmiento alá polo 1745. Unha boa parte da obra adícaa á descripción da flora e resulta que aquil día vin a maior concentración de azoutacristos dende facía décadas. Esta pranta, o ruscus aculeatus, era moi común nos montes de Oleiros pero, quizais debido a unha excesiva explotación humana para o seu uso como basoiras e bazcullos, converteuse en algo excepcional. Nas marxes do Fragoso, lonxe da excepcionalidade, houbo momentos que botamos de menos que estivese extinta. Cando botas a man para te agarrar ó máis sólido que tes perto, é moi desafortunado atopar unha pranta con puntas en tódalas follas.

Pois ben, no libro de Sarmiento di:

"Mezquita. Chaman así cara Soutelo de Montes á planta, que o latín chama rusco, a botica brusco, en Portugal gilbarbeira, no Bierzo picantel, en Ourense gilvarda ou xilbarda e en Pontevedra xilbardeira, quizás de silva e de bardas, silbarda, xilbarda, etc."

E, máis adiante:

"Mezquita. Chaman así en Cerdedo ó brusco ou xilbardeira, e este nome pronúciano xensibarbeira."

Co cal xa quedan claras dúas cousas: de ónde veñen os topónimos Mezquita, e que o nome de azoutacristos é unha particularidade nosa, porque tampouco ven no diccionario de Franco Grande, no que aparece ata o apelido de solteira da virxe María. Algún día que non teña que facer autocrítica, falareivos da particularidade absoluta castrelá "xena" por "cabra". Absoluta tampouco, que cruza o río un pouquiño, como cruzaban os nosos avós coas vacas pra ir ós prados de unha e outra ribeira.

En fin, gracias infindas Horacio, e non só pola excursión, que miuda paparota e miudo viño que tes, e de paso as miñas condolencias pola recente perda.

E o da autocrítica, xa sabedes, será prá semana.